خلیج فارس، میراثی کهن و جاودان

خلیج فارس (به پارسی سره: شاخاب پارس) (به انگلیسی: Persian Gulf) یک دریای کرانه‌ای در آسیای غربی و منطقهٔ خاورمیانه است که در امتداد دریای عمان و در میان ایران و شبه‌جزیره عربستان قرار دارد. مساحت خلیج فارس 241٬000 کیلومتر مربع است، طول آن حدود 990 کیلومتر و عرض آن بین 55 تا 340 کیلومتر (در نواحی مختلف آن) است. خلیج فارس از شرق از طریق تنگهٔ هرمز و دریای عمان به اقیانوس هند و دریای عرب راه دارد، و از غرب به دلتای رودخانهٔ اروندرود، که حاصل پیوند دو رودخانهٔ دجله و فرات و پیوستن رود کارون به آن است، پایان می‌یابد. ژَرفای خلیج فارس در عمیق‌ترین نقطه، حدوداً 90 متر است.

خلیج فارس از شمال و شمال شرق به ایران، از شمال غرب به عراق و کویت، از غرب به عربستان سعودی، از جنوب غرب به بحرین و قطر، از جنوب به امارات و از جنوب شرق به عمان متصل است. در این میان سواحل شمالی خلیج فارس تماماً در جغرافیای سیاسی ایران قرار دارند.به سبب وجود منابع سرشار نفت و گاز در خلیج فارس و سواحل آن، این آبراهه در سطح بین‌المللی، منطقه‌ای مهم و راهبردی به‌شمار می‌آید. خلیج فارس دارای مناطق ماهی‌گیری فراوان، آب‌سنگ‌های پهناور (عمدتاً صخره‌ای و گاهی مرجانی) و صدف‌های مروارید فراوان است، اما بوم‌شناسی آن به‌دلیل صنعتی شدن و نشت نفت آسیب دیده است.

نام تاریخی این پهنه آبی، همواره با نام‌های سرزمین ایران پیوند داشته و در زبان‌های گوناگون، ترجمه یا معادل «خلیج فارس، بحر فارس و دریای پارس» بوده است. همچنین در تمام سازمان‌های بین‌المللی نام رسمی، «خلیج فارس» است، سازمان آب‌نگاری بین‌المللی از نام «خلیج ایران» که آن را معادل (خلیج فارس) دانسته است برای این خلیج استفاده می‌کند.برخی از کشورهای عربی در دهه‌های گذشته برای تحریف نام خلیج فارس کوشیده‌اند تا آن را خلیج عربی یا به‌سادگی، خلیج بنامند.

نقشهٔ فرضی جهان، پیش از اکتشاف خلیج فارس و دریای عمان توسط نئارخوس.

نام خلیج فارس

خلیج فارس و مترادف‌های آن در سایر زبان‌ها، اصیل‌ترین نام و نامی است بر جای مانده از کهن‌ترین منابع، که از سده‌های پیش از میلاد به‌طور مستمر در همه زبان‌ها و ادبیات جهانی استفاده شده است و با پارس، فارس، ایران و عجم ـ نام‌های ایران ـ و معادل‌های آن در سایر زبان‌ها گره خورده است.[16][20]

در طی سال‌های 550 تا 330 پیش از میلاد، مصادف با حاکمیت شاهنشاهی هخامنشی بر منطقه خاورمیانه، به ویژه کل بخش خلیج فارس و برخی از بخش‌های شبه جزیره عربستان، نام دریای پارس به‌طور گسترده در متون نوشتاری گردآوری شده دیده می‌شود.[21]

در همین دوره کتیبه‌های کانال سوئز[22][23] داریوش بزرگ متعلق به سده پنجم پیش از میلاد وجود دارد. که می‌گوید:

دستور دادم این کانال (کانال فراعنه) را از رودخانه‌ای که نیل (پیراوا) نام دارد و در مصر (Mudrâyâ) جریان دارد، تا دریای که از پارس (پارسا) آغاز می‌شود، حفر کنند. از این رو، هنگامی که این کانال به دستور من حفر شد، کشتی‌هایی از مصر از طریق این کانال به ایران رفتند، همان‌طور که من قصد داشتم.

اعتراف به حقیقت

صفحه 126 تا 141 کتاب به اعترافات چند دهه گذشته روشنفکران و تاریخدانان مشهور عرب اختصاص دارد. در راس همه آنها اعترافات پرفسور عبدالهادی التازی، عبدالخالق الجنبی، احمد الصراف، محمد عابد الجابری، عبدالله بن کیران (نخست‌وزیر 2011–2013 مراکش)، عبدالمنعم سعید، مجدی عمر و محمدعلی نجاح،[9] قرار دارد. عبدالخالق الجنبی به صراحت ادعاهای بعضی نویسندگان عرب که مدعی بودند خلیج عربی قبل از ناسیونالیزم ناصری بکار رفته را عاری از حقیقت دانسته و گفته خلیج عربی توسط جغرافی دانان و مورخان استفاده نشده و حتی تا اوایل دهه 60 میلادی اثری از پسوند عربی برای خلیج فارس در هیچ رسانه ای عربی هم وجود نداشت.

1. حتی جمال عبدالناصر در سخنرانی‌ها و مقالات خود خلیج فارس را بکار می‌برد.[10]

نوار سخنرانی‌های ناصر و جملات معروف اوویدئو در یوتیوب(العالم العربی من المحیط الاطلسی الی خلیج الفارسی) [11]

• عبدالمنعم سعید در مجله شرق نامه مصر 9/12/2002 :"برای من هیچ تعجبی نداشت که در همه نقشه‌ها که دوستان و دشمنان ایران اعم از اعراب و یونانیها تهیه کرده‌اند همگی آن‌ها نام خلیج فارس را دربردارد. هیچ نقشه تاریخی در شرق یا در غرب و در هیچ کجای جهان با نام خلیج عربی وجود ندارد و بنابراین تغییر این نام به خلیج یا خلیج عربی یا هر نام دیگری برخورد غیر منطقی و غیر حکیمانه با حقایق تاریخی و جغرافیایی است."

• پروفسور عبدالهادی التازی سیاستمدار و پژوهشگر معروف عرب و عضو آکادمی پادشاهی مراکش و رئیس چند دوره "گروه نامهای جغرافی کشورهای اتحادیه عرب": حقیقتاً من هیچ منبع تاریخی را ندیدم که آبراه جنوب ایران را خلیج عربی نامیده باشد اعراب قبل و بعد از اسلام همیشه این آبراه را بحر فارس بحر العجم یا خلیج فارس نامیده‌اند من خودم نقشه سفرهای ابن بطوطه را در کتابم ترسیم کرده‌ام و مطابق سفرنامه اسم خلیج فارس را در جای خودش آورده‌ام.

• مجله ماهنامه اهرام در شماره 219 اگوست 2001 سرلشکر مجدی عمر معاون اول سابق شورای دفاع ملی مصر:" نسل من بخاطر دارد که ما در ایام مدرسه در کتب و نقشه‌ها با عبارت"الخلیج الفارسی" سر و کار داشتیم ولی بعد از مدتی به آن خلیج عربی گفتیم! این غیر منطقی، رذالت و پستی است. اینکه چند کشور عربی در اطراف آن باشند دلیل نمی‌شود که نامی تاریخی را تغییر دهیم.

• عبدالخالق الجنبی، پژوهشگر تاریخ و باستان‌شناسی و استاد دانشگاه در عربستان سعودی در مصاحبه با شبکه فرانس 24":

نام خلیج فارس از دوره اسکندر مقدونی و از طریق آثار مکتوب به ما رسیده و حتی مورخان عرب هم همین نام را بکار برده‌اند و در معاهدات حکام خلیج با بریتانیا نیز همین نام بکار رفته و تا زمان جمال عبدالناصر هیچ تغییری در کاربرد نام خلیج فارس ایجاد نشده کما اینکه خود ناصر هم در ابتدا می‌گفت: «نحن أمة واحدة من المحیط الأطلسی إلی الخلیج الفارسی». اما اینکه بعضی ادعا کرده‌اند که رومی‌ها (مانند پلینی) خلیج عربی بکار برده‌اند ابداً صحت ندارد خلیج عربی نامی است که رومی‌ها به دریای سرخ داده‌اند

تأکید سازمان ملل متحد در مورد الزام استفاده از نام تاریخی «خلیج فارس»